Saturday, September 12, 2015

खरा दोषी कोण?

content.time.com
 बॉलिवूड किंवा हॉलिवूड कथानकांचा एक आवडता विषय म्हणजे सफाईदार गुन्हा (Perfect crime). अशा गुन्ह्यात गुन्हेगार अजिबातच काही पुरावा मागे सोडत नाही. चित्रपटांमधला नायक मात्र काहीतरी करून गुन्हेगाराचा शोध लावतोच असे दिसून येते. जानेवारी २००९ मध्ये जर्मनीची राजधानी बर्लिनमध्ये असाच एक गुन्हा घडला पण तो सफाईदारपणे सोडावणारा नायक मात्र आपल्याला अजून मिळाला नाहीये. बर्लिनधील कौफहाउस द वेस्टन्स या सात मजल्यांच्या आलिशान इमारतीमधून तब्बल ६८ लाख अमेरिकन डॉलर्स एवढ्या किमतीचे दागिने तीन चोरट्यांनी लंपास केले. या चोरीचे दृश्य सुरक्षा कॅमेऱ्यामध्ये कैद झाले मात्र त्यांनी चेहऱ्यावर मुखवटे लावले असल्याने त्यांची ओळख पटवता आली नाही. याखेरिज दुसरा कोणताच पुरावा त्यांनी सोडल्याचे दिसत नव्हते. पण नाही! त्या रात्री त्यांनी पलायन करण्यात यश मिळवले असले तरी त्यांच्याकडून एक अतिशय सूक्ष्म पुरावा राहून गेला होता. पळून जाताना त्यांनी इमारतीच्या वरून खाली उतरण्यासाठी जो दोर वापरला होता त्याच्या बाजूला त्यांपैकी एकाने स्वत:चा हातमोजा सोडून दिला होता आणि निरिक्षणाअंती दिसून आले की त्यामध्ये त्या चोराच्या घामाचा थेंब होता! त्यामुळे चोराचा डिएनए जर्मन पोलिसांच्या आपसूक हाती लागला. पोलिसांनी तात्काळ आपल्याकडचे गुन्हेगारांचे नोंदपुस्तक तपासायला घेतले आणि हा डिएनए कोणत्या गुन्हेगाराशी जुळतो ते पाहायला सुरू केले. शेवटी त्यांना त्या नोंदपुस्तकात गुन्हेगार सापडला! पण थांबा.. त्यांना खरेतर एकाऐवजी दोन असे गुन्हेगार सापडले की ज्यांच्याशी हा डिएनए जुळत होता - संगणकाने २७ वर्षीय जुळे भाऊ हसन आणि अब्बास या दोघांशी हा डिएनए जुळतो असे सांगितले!

पुढच्याच महिन्यात पोलिसांनी दोन्ही भावांना अटक केली  मात्र लवकरच पुन्हा सोडून देण्यात आले. न्यायालयाने असे सांगितले की या दोघांपैकी एकजण नक्कीच गुन्हेगार आहे परंतु दिलेल्या पुराव्यांवरून कोण ते सांगता येऊ शकणार नाही. जुळ्या भावंडांची जनुके जवळपास ९९.९९% जुळतात आणि उरलेले अतिसुक्ष्म बदल वेगळे करणे जवळपास अशक्य असते कारण हे बदल शरिराच्या फक्त काही अवयवांपुरते मर्यादित असतात. एका न्यायवैद्यक तज्ञाच्या म्हणण्यानुसार, हे सूक्ष्म फरक ओळखायचेच असले तर या दोन भावांचे छोटे छोटे तुकडे करावे लागतील! त्याचप्रमाणे, कायद्यानुसार फक्त संशय आहे म्हणून एखाद्या व्यक्तीला कायमस्वरूपी पकडून ठेवता येत नाही. त्यामुळे अशा खटल्यांमध्ये काही निकाल देणे जवळपास अशक्य होऊन बसते.  बर्लिनच्या या खटल्यात यामुळे दुर्दैवाने या दोन्ही भावांना सोडून द्यावे लागले; या दोघांपैकी एक गुन्हेगार आहे हे नक्की माहित असूनदेखिल!

जुळ्यांमुळे निर्माण झालेल्या अशा गोंधळाचे हे काही एकमेव उदाहरण नाही. २०१४ मध्ये मलेशियामध्ये अशीच विचित्र स्थिती निर्माण झाली होती. सतिश राज आणि सबरिश राज या दोघा जुळ्या भावांपैकी एकाने अंमली पदार्थांची तस्करी केली असल्याचे स्पष्ट झाले होते. पण नेमकी कोणी ही तस्करी केली हे काही कळत नव्हते. न्यायाधीशाच्या म्हणण्यानुसार चुकीच्या व्यक्तिवर खटला चालवता येणार नाही आणि चुकीच्या व्यक्तिला शिक्षादेखिल करता येऊ शकत नाही. त्यामुळे या दोघांपैकी दोषी असणारा भाऊ थेट फाशीची शिक्षा होण्यापासून वाचला!

जुळ्यांच्या गुन्हेगारीची आणखीही बरीच उदाहरणे सापडतात. फ्रान्समधे २०१२ मध्ये एल्विन आणि योहान या जुळ्या भावंडांपैकी एकाने (की दोघांनिही?) तीन महिन्यांच्या कालावधीत सहा स्त्रियांवर बलात्कार केला आणि दोघांनीही आरोप नाकारल्यामुळे त्यांना सोडून द्यावे लागले. त्याचप्रमाणे ऑगस्ट २०१३ मध्ये ब्रिटनमधे मोहम्मद आणि आफताब या जुळ्या भावांना बलात्काराच्या गुन्हासाठी शिक्षा देता आली नाही. २००३ साली एका खटल्यामध्ये एका महिलेने जुळ्या भावांबरोबर केलेल्या (फक्त काही तासांच्या फरकाने) संबंधांमुळे ती गर्भवती राहीली. मात्र या दोन्ही भावांनी आपणच बाळाचे बाप असल्याचे नाकारले आणि दोघांचिही जनुके ९९.९% जुळत असल्याने याही खटल्याचा निकाल देता आला नाही.

मग याचा अर्थ असा आहे का की जुळ्या भावांना ओळखणे अगदी तत्वत: सुद्धा शक्य नाही? तर तसे नक्कीच नाहीये. २००८ साली अल्बामा विद्यापिठाच्या संशोधकांनी केलेल्या संशोधनानुसार असे सिद्ध झाले आहे की जुळ्या भावंडांची जनुके जवळपास सारखी असली तरी त्यांमधे असणारा अतिसुक्ष्म फरक शोधणे शक्य आहे. मात्र यासाठी लागणारा खर्च प्रचंड आहे. उदाहरणार्थ, वर उल्लेख केलेल्या फ्रान्सच्या खटल्यात पोलिसांना अशा प्रकारच्या चाचण्या करण्याचा खर्च चक्क ८५०,००० युरो (जवळपास ७ कोटी रुपये!) एवढा सांगण्यात आला होता! त्यामुळे सध्यातरी जुळ्यांनी अगदी विज्ञानालादेखिल वेड्यात काढले आहे हे नक्की! असे गुन्हेगार ओळखण्यासाठी तुम्हाला दुसरी एखादी युक्ती सुचली तर खाली प्रतिक्रिया लिहून मला नक्की कळवा.

7 comments:

  1. Replies
    1. :D
      Somehow I forgot about Dhoom 3 while writing this article

      Delete
  2. narco test can be taken of the twins in all cases; except in the case of woman having affair with twins !
    mahesh k

    ReplyDelete
    Replies
    1. Unfortunately those tests are not deterministic. So the results given them are something like "Probably this guy is lying". This cannot be used as evidence against anybody.

      Delete
  3. 'ए तावडे, ह्यान्ला आत घे अनि थर्ड डिग्री लाव, मग बघ कशे पटापटा बोलतील पोपटावानी'

    ReplyDelete